Functioneel Neurologische Symptomen (FNS) bij jongeren zijn sterk in opkomst. Steeds meer jongeren presenteren zich met motorische stoornissen, onbegrepen uitvalsverschijnselen of tremoren zonder neurologische schade. Ondanks dat de symptomen er “echt” uitzien, zijn ze functioneel van aard en volledig reversibel. Toch leidt deze presentatie vaak tot verwarring, medische rondes en stigmatisering. Fysiotherapeuten kunnen hier het verschil maken met heldere uitleg en een actief, functioneel behandelplan.
Casus: Nienke, 13 jaar, VWO-scholiere
Nienke komt bij de fysiotherapeut met loopproblemen sinds twee maanden. Haar rechterbeen sleept en ze gebruikt inmiddels een kruk. Ze heeft eerder een MRI gehad, zonder afwijkingen. Tijdens het onderzoek valt op dat ze achteruit lopend vrijwel normaal beweegt. Ze meldt dat ze schoolstress ervaart en zich vaak moe voelt.
In een observatiegesprek met ouders erbij komt naar voren dat de klachten plots zijn ontstaan na een stressvolle toetsweek. Nienke is bezorgd dat ze “iets ernstigs” heeft en vertrouwt haar lichaam niet meer. Ze vermijdt gym en sociale activiteiten. De huisarts heeft FNS als werkhypothese genoemd, maar er is nog geen concreet behandelplan.
Veelvoorkomende FNS-symptomen bij jongeren
Motorische symptomen
- Onverklaarbare loopstoornissen; Jongeren presenteren zich vaak met slepend lopen, steppage gait of niet-consistente bewegingspatronen. Opvallend is dat ze vaak achteruit wél goed kunnen lopen.
- Acute of fluctuerende zwakte van ledematen; Bijvoorbeeld plotseling ‘doorzakken’ van een been zonder spieratrofie of pathologische reflexen.
- Trillen of schokken (myoclonieën, tremoren); Deze zijn vaak beïnvloedbaar door aandacht of ritme (bv. entrainment test positief).
- Soms plots functieverlies (drop attacks); Vooral bij emotionele belasting of stressmomenten.
Niet-motorische symptomen
- Visusklachten (bv. wazig zien, tunnelzicht)
- Verlies van gevoel (bv. doof gevoel in arm of been, vaak niet in dermatomaal patroon)
- Spraakstoornissen zoals stotteren of hese stem zonder laryngologische oorzaak
Psychosomatische klachten als onderdeel van FNS
- Chronische vermoeidheid
- Buikpijn, hoofdpijn zonder somatische verklaring
- Misselijkheid en duizeligheid
Jongeren met FNS rapporteren ook vaak concentratieproblemen, verminderde belastbaarheid op school en gevoelens van angst of onzekerheid over hun klachten.
Klinisch redeneren en wetenschappelijke onderbouwing
Bij jongeren met FNS speelt psycho-educatie een sleutelrol. De kern van de diagnostiek is het herkennen van incongruenties: symptomen die variabel zijn, afhangen van aandacht en zich niet houden aan neuroanatomische patronen. De Hoover’s sign of tremor entrainment test kan ook bij jongeren veilig worden toegepast.
De neurobiologie van FNS toont verhoogde activiteit in gebieden zoals de amygdala en prefrontale cortex. Bij adolescenten komt hier hormonale sensitiviteit en identiteitsontwikkeling bij, wat FNS vatbaarder maakt voor beïnvloeding door stress en omgeving.
Jonge patiënten reageren sterk op taal. Het is essentieel dat uitleg geen suggestie van “tussen de oren” oproept, maar focust op herstel van functie. Bijvoorbeeld: “Je hersenen sturen het bewegen even anders aan, maar de spierkracht is er wel. We gaan trainen om het automatische bewegen terug te krijgen.”
FNS bij jongeren gaat vaak gepaard met andere klachten zoals concentratieproblemen, slaapproblemen of schoolverzuim. De fysiotherapeut werkt idealiter samen met huisarts, psycholoog en school om tot een gecoördineerde aanpak te komen.
Behandelplan
- Week 1-2: Uitleg in begrijpelijke taal (“softwarefout, geen hardwareprobleem”), gebruik van video’s of spiegeltherapie. Ouders betrekken in uitleg.
- Week 3-4: Oefentherapie gericht op normaliseren van lopen via automatische bewegingen zoals achteruit lopen of op muziek bewegen.
- Week 5-6: Integratie van sport en ADL. Exposure naar schoolactiviteiten. Eventueel samenwerking met jeugd-GGZ.
- Week 7+: Terugvalpreventie, omgaan met stressoren en lichamelijke signalen. Empowerment door zelfmonitoring en lichaamsvertrouwen.
FNS bij jongeren vraagt om een veilige, ondersteunende aanpak waarin vertrouwen en uitleg centraal staan. De fysiotherapeut biedt niet alleen beweging, maar ook betekenis. Door het gedrag van het zenuwstelsel begrijpelijk te maken en bewegingsvrijheid te herstellen, ontstaat ruimte voor herstel.
Bronnen:
- Cursus FNS – Fysiolinks
- Gelauff, J. 2024 (Amsterdam UMC)
- Nielsen et al. (2024). Functional Neurological Disorders in Youth
Deze FNS cursus kan jou als fysiotherapeut hierbij verder helpen
Fysiotherapie bij Functioneel Neurologische Symptomen (FNS) met dr. Sonja Rutten, dr. Jeannette Gelauff, en MSc Bart van Buchem
Onze tweedaagse cursus (KRF 18pt) Fysiotherapie bij Functioneel Neurologische Symptomen (FNS) wordt gegeven door dr. Jeannette Gelauff (AIOS neurologie), dr. Sonja Rutten (psychiater) en Bart van Buchem (MSc) die vooraan staan in de kennis en kunde over de FNS-patiënt. Meer weten over de cursus Fysiotherapie bij Functioneel Neurologische Symptomen (FNS)
