Vaak denken we dat we goed luisteren naar de patiënt, maar in de praktijk kan dit nog weleens tegenvallen. In deze webinar zullen we met MSc Bart van Buchem en een ervaringsdeskundige Koert Hommel (secretatis van de Landelijke Pijnorganisatie) dan ook ingaan op de vraag hoe je kunt checken of je écht goed luistert naar het verhaal van de patiënt. Daarnaast zullen we bespreken welke strategieën kunnen helpen om beter te luisteren naar de patiënt. Kun je bijvoorbeeld luisteren leren, of is het iets dat vanzelfsprekend zou moeten zijn?
Volgens schattingen van het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) hebben ongeveer 2,2 miljoen mensen in Nederland chronische pijnklachten. Dit komt neer op ongeveer 1 op de 8 volwassenen. Het is belangrijk om te begrijpen dat elk individu met chronische pijn uniek is en hun eigen ervaringen heeft met het beheersen van hun pijn.
Voelt een patiënt zich wel gehoord en gezien als mens?
Over het algemeen zal een patiënt zich gehoord voelen als hij of zij het gevoel heeft dat de fysiotherapeut zijn of haar verhaal/ervaring serieus neemt en de tijd neemt om te luisteren en te begrijpen wat er aan de hand is.
- Wordt er bijvoorbeeld voldoende doorgevraagd en wordt er relevante informatie besproken?
- Ben jij je bewust van de non-verbale communicatie van jou of je patiënt, inclusief de antwoorden die je teruggeeft en de wisselwerking daarvan?
- Hoe vertaalt dit zich tenslotte in een stukje behandeling?
- Heeft daarbij het luisteren geleid tot iets zinvols? Waarbij er niet alleen gekeken wordt naar de pijnklachten, maar ook of je de patiënt als mens ziet?
- Weet je daarbij wat voor een patiënt belangrijk is om nog wel te kunnen doen, hoe kan hij of zij zich nog nuttig voelen in de maatschappij. Zeker wanneer je niet meer in staat bent om te werken, hoe zorg je dan voor een stukje zingeving. Waar krijgt hij of zij juist energie van en refereer je daar in een volgend gesprek nog naar?
- Wat is de invloed van zijn of haar omgeving, partner, werk en vrijetijdsbesteding?
- Geef je de patiënt educatie over hun pijnklachten en hoe ze deze kunnen beheersen, laat je zien dat je de tijd neemt om de patiënt te ondersteunen en te helpen begrijpen wat er aan de hand is? Zonder dat je alleen maar aan het zenden bent en je blind staart op 1 manier van kennisoverdracht.
Koert vertelt: Eerst is er vooral het besef dat er aandacht was voor de fysieke schade die ik ervaar als patiënt. Mede door pijneducatie kwam ik erachter dat er ook veel meer biopsychosociale factoren meespelen bij chronische pijn. Zo zijn de omstandigheden waarin ik leef van invloed, evenzo de manier waarop ik keuzes maak. En dat je daar als behandelaar meer op zou kunnen inzoomen, dan alleen het fysieke. Een gepaste en essentiële vraag vanuit de fysiotherapeut zou al kunnen zijn; hoe gaat het verder met je? Wel is het van belang om de patiënt uit te leggen waarom je deze vraag stelt.
Het is belangrijk voor fysiotherapeuten om deze signalen vanuit het patiëntenperspectief op te pikken en te streven naar een open, ondersteunende en empathische benadering bij de behandeling van patiënten met chronische pijn. Waardoor ze een stukje zingeving en een doel terugkrijgen.
Goed luisteren valt te leren
Als fysiotherapeut is het belangrijk om goed te luisteren naar het verhaal van de patiënt, vooral als het gaat om chronische pijn. Een goede luistervaardigheid kan helpen om de patiënt beter te begrijpen en een effectieve behandelstrategie te ontwikkelen. Hier zijn enkele strategieën die kunnen helpen om beter te luisteren naar de patiënt:
- Zorg voor een comfortabele en veilige omgeving: Een comfortabele omgeving kan helpen om de patiënt op zijn of haar gemak te stellen en open te stellen over hun pijnervaringen. Zorg voor een rustige omgeving zonder afleiding, waarin de patiënt zich vrij voelt om te praten.
- Stel open vragen: Stel open vragen om de patiënt te stimuleren om hun pijnervaringen en gevoelens te delen. Open vragen beginnen vaak met woorden als “Wat”, “Hoe” en “Waarom”. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de vraag: Wat zijn jouw wensen als je kijkt naar je eigen behandeling en/of behandelaar?
- Actief luisteren: Actief luisteren houdt in dat je je volledige aandacht richt op wat de patiënt zegt, zonder te onderbreken of te oordelen. Hierbij maak je gebruik van non-verbale signalen zoals knikken of samenvatten wat de patiënt heeft gezegd.
- Herhaal en verifieer: Herhaal wat de patiënt heeft gezegd om ervoor te zorgen dat je hun verhaal goed begrijpt. Vraag ook om verduidelijking of verificatie van informatie om er zeker van te zijn dat je de situatie van de patiënt goed begrijpt.
- Wees empathisch: Probeer jezelf in de schoenen van de patiënt te plaatsen en probeer te begrijpen hoe het is om met chronische pijn te leven. Dit kan helpen om een gevoel van empathie te ontwikkelen en de patiënt te laten zien dat je om hen geeft.
- Let op non-verbale communicatie: Let op de non-verbale signalen van de patiënt, zoals gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal, die kunnen helpen om te begrijpen wat ze zeggen en hoe ze zich voelen.
- Vermijd aannames: Vermijd het maken van aannames over de patiënt of hun situatie en vraag om verduidelijking wanneer nodig.
- Luister naar wat er niet wordt gezegd: Soms kan wat de patiënt niet zegt net zo belangrijk zijn als wat ze wel zeggen. Let op wat er tussen de regels door wordt gezegd en vraag door wanneer iets niet duidelijk is.
Over het algemeen ondersteunt verschillende wetenschappelijk onderzoeken, zoals in het tijdschrift Musculoskeletal Science and Practice¹, dat een empathische, ondersteunende en luisterende benadering van de fysiotherapeut kan helpen om patiënten met chronische pijn beter te laten voelen gehoord en begrepen, wat uiteindelijk kan leiden tot betere behandelingresultaten.
¹Kamper, S. J., Apeldoorn, A. T., Chiarotto, A., Smeets, R. J., Ostelo, R. W., Guzman, J., … & Hartvigsen, J. (2015). Multidisciplinary biopsychosociaal rehabilitation for chronic low back pain. The Cochrane database of systematic reviews, (9), CD000963.
Gratis webinar voor fysiotherapeuten; Explain Pain – Luisteren als therapie
Wil je meer weten over de luisteren als therapie (tijdens de cursus Explain Pain gaan we dieper in op dit onderwerp) volgens de inzichten van MSc Bart van Buchem? Luister dan naar de uitgebreide versie van deze gratis webinar via onderstaande link.
Explain Pain – begrijp de pijn cursus
Onze tweedaagse cursus Explain Pain – begrijp de pijn (KRF 19pt) heeft twee hoofddoelen: Verdieping en verbreding kennis met betrekking tot pijn voor de professional. En toepassing van deze kennis – door het gericht en strategisch in te zetten ten behoeve van behandeldoelstellingen. Meer weten over de nascholingscursus Explain Pain voor fysiotherapeuten ->
