Functionele Neurologische Stoornis (FNS), een aandoening waarbij patiënten symptomen ervaren die lijken op die van een neurologische aandoening, maar waarvoor geen lichamelijke oorzaak kan worden gevonden. Deze blog beschrijft hoe FNS mogelijk ontstaat en wat de wetenschap uit het verleden en heden ons vertelt.

Wat is FNS

Functioneel Neurologische Stoornis (FNS) is een hapering in het verzenden en ontvangen van signalen in de hersenen. Patiënten kunnen symptomen ervaren die lijken op die van een neurologische aandoening, zoals tremoren, spierzwakte, verlies van gevoel, blindheid of verlamming, maar waarvoor geen lichamelijke oorzaak kan worden gevonden. Het lijkt erop dat bepaalde delen van de hersenen anders functioneren bij mensen met FNS in vergelijking met gezonde mensen. Studies met hersenscans zoals functionele MRI (fMRI) hebben aangetoond dat er veranderingen zijn in de activiteit van de frontale cortex, de amygdala en de insula bij patiënten met FNS.

In Nederland krijgen jaarlijks naar schatting tweeduizend patiënten de diagnose FNS. Hoewel de exacte oorzaken van FNS nog niet volledig begrepen zijn, wordt aangenomen dat de symptomen kunnen worden veroorzaakt door een combinatie van psychologische, sociale en biologische factoren.

De diagnose van FNS kan alleen worden gesteld na grondige medische en neurologische onderzoeken om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Het is belangrijk om te benadrukken dat FNS geen verzonnen aandoening is, en dat patiënten hun symptomen wel degelijk ervaren. FNS wordt echter vaak verkeerd begrepen en verward met hypochondrie of simulatie.

Wat zegt de wetenschap over FNS

Literatuur uit het verleden

De geschiedenis van FNS als klinisch concept gaat terug tot de 19e eeuw, toen het door Franse neurologen werd beschreven als “hysterie”. In de loop van de tijd is de term veranderd in “conversiestoornis” en uiteindelijk naar “Functionele Neurologische Stoornis”.

De beroemde neuroloog Oliver Sacks heeft in zijn carrière verschillende patiënten behandeld die leden aan Functionele Neurologische Stoornissen (FNS). Hij beschrijft deze patiënten en zijn ervaringen met hen in zijn boek “The Man Who Mistook His Wife for a Hat” (in het Nederlands vertaald als “De man die zijn vrouw voor een hoed hield”). In dit boek uit 1985 beschrijft Sacks een aantal patiënten met FNS en andere neurologische aandoeningen, en onderzoekt hij hoe de hersenen werken en wat er gebeurt als de hersenen niet goed functioneren.

Een van de patiënten die Sacks beschrijft is een vrouw die last had van tijdelijke verlamming en blindheid. Na onderzoek bleek dat er geen fysieke oorzaak voor haar symptomen was, en dat ze leed aan FNS. Sacks beschrijft hoe deze vrouw uiteindelijk baat had bij een combinatie van fysiotherapie en psychotherapie, en hoe ze leerde omgaan met haar aandoening.

In zijn werk heeft Sacks ook gewezen op het belang van het begrijpen van de psychologische en emotionele factoren die kunnen bijdragen aan FNS, en hoe deze factoren kunnen worden aangepakt in de behandeling. Hij benadrukte dat patiënten vaak ten onrechte worden beschouwd als simulanten of patiënten met een psychische aandoening, terwijl het een echte en ernstige aandoening is die aandacht verdient. Sacks heeft met zijn werk bijgedragen aan een beter begrip van FNS en aan meer empathie voor patiënten die lijden aan deze aandoening.

Oliver Sacks was niet de voorloper in het onderzoek naar Functionele Neurologische Stoornissen, maar hij heeft wel een belangrijke bijdrage geleverd aan de bewustwording en het begrip van deze aandoening in de medische gemeenschap en bij het brede publiek.

FNS in de wetenschap op dit moment

Er zijn verschillende medische professionals geweest die zich door de jaren heen hebben beziggehouden met FNS, zoals Charcot en Freud, maar ook meer recente onderzoekers zoals Jon Stone, Mark Hallett en Suzanne O’Sullivan. Hun onderzoek heeft bijgedragen aan een beter begrip van de aandoening en heeft geleid tot nieuwe behandelmethoden en therapieën. Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan naar Functionele Neurologische Stoornissen (FNS). Onderzoek richt zich momenteel voornamelijk op het ontwikkelen van effectieve behandelingen voor de aandoening en het beter begrijpen van de complexe mechanismen die eraan ten grondslag liggen. Hieronder vind je enkele voorbeelden van wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd door experts op het gebied van FNS:

1. dr. Jon Stone van de Universiteit van Edinburgh richt zich op het ontwikkelen van nieuwe behandelingen voor FNS. Hij heeft bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie (CGT) en fysiotherapie bij patiënten met FNS.
   In dit onderzoek kreeg een groep patiënten met FNS CGT, terwijl een andere groep een standaardbehandeling kreeg. Na afloop van het onderzoek had de groep die CGT had gekregen significant minder symptomen dan de groep die de standaardbehandeling had gekregen.
2. dr. Mark Hallett van het National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS) doet onderzoek naar de neurobiologie van FNS en de mechanismen achter deze aandoening. Hij heeft bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar veranderingen in de hersenen van patiënten met FNS en de rol van psychologische factoren bij het ontstaan van deze aandoening. Zo hebben patiënten met FNS bijvoorbeeld vaak veranderingen in de activiteit van bepaalde hersengebieden die betrokken zijn bij emotieregulatie en zelfbewustzijn.
3. dr. Suzanne O’Sullivan van het National Hospital for Neurology and Neurosurgery in Londen doet onderzoek naar de diagnose en behandeling van FNS. Ze heeft bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de effectiviteit van hypnotherapie en andere psychologische behandelingen bij patiënten met FNS.

In een onderzoek kreeg een groep patiënten met FNS hypnotherapie, terwijl een andere groep een standaardbehandeling kreeg. Na afloop van het onderzoek had de groep die hypnotherapie had gekregen significant minder symptomen dan de groep die de standaardbehandeling had gekregen.

Naast deze experts zijn er ook andere onderzoekers die zich bezighouden met FNS, zowel in Europa als in andere delen van de wereld. Er wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de genetische en omgevingsfactoren die bijdragen aan het ontstaan van FNS, en naar de beste behandelmethoden voor deze aandoening.

Stone, J., et al. (2010). “Cognitive behavioural therapy for functional neurological symptoms: a pilot study.” Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 81(11): 1226-1232. PMID: 20940217

Hallett, M. (2016). “Functional Neurological Disorders: The Neurobiology of Non-epileptic Seizures.” Neurobiology of Epilepsy and Aging 227-235. PMID: 27651261

O’Sullivan, S. S., et al. (2018). “Clinical outcomes of a novel specialist psychotherapy service for functional neurological disorders.” Journal of Neurology 265(4): 904-912. PMID: 29470644

Welke nascholingscursussen kunnen jou als fysiotherapeut hierbij verder helpen?

Behandeling voor FNS kan bestaan uit psychotherapie, cognitieve gedragstherapie, fysiotherapie en medicatie, afhankelijk van de individuele symptomen en behoeften van de patiënt.

Fysiotherapie bij FNS

Onze tweedaagse cursus (KRF 18pt) fysiotherapie bij Functioneel Neurologische Symptomen (FNS) wordt gegeven door dr. Jeannette Gelauff (AIOS neurologie), dr. Didi Rhebergen (neuropsychiater) en Bart van Buchem (MSc) die vooraan staan in de kennis en kunde over de FNS-patiënt. Meer weten over de cursus Fysiotherapie bij Functioneel Neurologische Symptomen (FNS)

Explain Pain – begrijp de pijn cursus

Pijn is een wereldwijd probleem, met 1 op 5 mensen die een chronische vorm van pijn ervaart. De druk op de gezondheidszorg is aan het toenemen en de vraag naar een oplossing wordt groter. Radicaal anders leren denken en handelen met betrekking tot pijn en gezondheid kan uitkomst bieden. Maar hoe?

Onze tweedaagse cursus Explain Pain heeft twee hoofddoelen: Verdieping en verbreding kennis met betrekking tot pijn voor de professional. En toepassing van deze kennis – door het gericht en strategisch in te zetten ten behoeve van behandeldoelstellingen. Meer weten over de cursus Explain Pain voor fysiotherapeuten ->

NLP voor fysiotherapeuten en (para) medici

Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP) is een methodiek voor training, coaching en communicatieverbetering. In deze interactieve 3-daagse NLP cursus (22 punten KRF) ga je leren op welke verbale en non-verbale niveaus je kunt communiceren met je patiënten waardoor je meer informatie kunt krijgen die relevant is voor het behandeltraject. Meer weten over de nascholingscursus NLP voor fysiotherapeuten en (para) medici ->